Niezwykłe rośliny chronione w Polsce: lilia złotogłów i obuwik pospolity

Liliowce i storczyki mogą początkowo kojarzyć się z dalekimi siedliskami Azji i Ameryki Południowej. Okazuje się jednak, że na pozór egzotyczni przedstawiciele rzędu liliowców i rodziny storczykowatych należą do polskiej roślinności leśnej i górskiej! Zapraszamy do naszego artykułu, w którym opowiemy Ci więcej o tych niezwykłych roślinach chronionych występujących w Polsce!

Rośliny chronione w Polsce: lilia złotogłów

Rośliny chronione w Polsce to najczęściej gatunki wymagające bardzo specyficznych warunków. Nie inaczej jest z lilią złotogłów (Lilium martagon L.). Przedstawicielka rzędu liliowców, rodziny liliowatych i rodzaju lilia lubi miejsca półcieniste z glebą o odczynie obojętnym do zasadowego, czyli jedną z najrzadszych gleb występujących w Polsce.

Najczęściej można ją spotkać na nizinach w widnych lasach liściastych, w szczególności grądach i buczynach. Lilium martagon L. nie straszne wyżyny – potrafi rosnąć zarówno w górskich halach i zaroślach kosodrzewiny, jak i w wyższych partiach gór do 2650 m n.p.m.!

Lilia złotogłów – niezwykły geofit

Nie bez powodu lila złotogłów zyskała miano jednej z najpiękniejszych roślin polskich lasów. Od końca czerwca do początku sierpnia lilia zakwita różowymi kwiatami pokrytymi burgundowymi plamkami. Burgundowe kropki, choć piękne i ozdobne, mają dużo ważniejszą rolę. Służą one do nakierowania owada tak, aby wleciał w odpowiednie miejsce w kwiecie i umożliwił zapylenie krzyżowe, czyli zapylenie pyłkiem z innego osobnika lilii złotogłów.

Choć ten rodzaj zapylenia jest zdecydowanie bardziej korzystny, to lilia złotogłów może się też zapylać autogamicznie, czyli własnym pyłkiem. Dochodzi do tego niemal wyłącznie podczas niekorzystnych warunków pogodowych, gdy oblot owadów jest niemożliwy. W ten sposób roślina zapewnia sobie możliwość wydania kolejnych pokoleń, niezależnie od warunków atmosferycznych i obecności owadów.

Oprócz tego, Lilium martagon L. może rozmnażać się wegetatywnie poprzez wypuszczanie nowych cebulek powstających u nasady cebuli macierzystej.

Lilia złotogłów jako roślina ogrodowa

Lilia złotogłów może być z powodzeniem rośliną ogrodową. Jej rozmnażanie w warunkach komercyjnych przeprowadza się najczęściej z siewu nasion, rzadziej wegetatywnie poprzez rozdzielanie łusek cebulowych i umieszczenie ich w podłożu. Obecnie możemy znaleźć ozdobne kultywatory lilii złotogłów w kolorze białym, herbaciano-różowym, burgundowym, pomarańczowym i żółtym.

Sadzenie cebul powinno się przeprowadzić jesienią, maksymalnie do końca listopada, lub wczesną wiosną na przełomie kwietnia i maja. Cebule umieszczamy na głębokości 12–15 cm. Przed posadzeniem warto dobrze przemyśleć stanowisko, na którym będą rosły. Gleba powinna być żyzna, zasobna w materię organiczną i wapń. Nie powinniśmy też zbyt często przesadzać lilii – jedynie w przypadku nadmiernego zagęszczenia roślin. Lilie nadają się też do sadzenia w pojemnikach na balkonach i tarasach.

Rośliny chronione w Polsce: storczyk polskich lasów – obuwik pospolity

Storczykowate występują w wielu miejscach na świecie, na różnych szerokościach geograficznych. Wymagają przy tym dość specyficznych warunków środowiskowych. Pierwszym czynnikiem jest wilgotność powietrza, która jest kluczowa do właściwego rozwoju storczykowatych. W pobieraniu wody pomaga im specjalna tkanka – welamen – który pokrywa korzenie przybyszowe. Welamen działa jak gąbka, która chłonie nie tylko krople deszczu, ale także parę wodną, dzięki czemu pomaga chłonąć dodatkowe partie wody.

Najwięcej przedstawicieli tej rodziny występuje na terenie strefy międzyzwrotnikowej Ameryki Południowej i Azji Południowo-Wschodniej. Przedstawiciele występujący na obszarze strefy umiarkowanej, zazwyczaj występują w okolicach mokradeł, uroczysk i bagien nadając im przy tym wyjątkowego, magicznego klimatu.

Gdzie w Polsce rosną storczyki?

Polskie orchidee można spotkać głównie w lasach, na łąkach, torfowiskach i mokradłach. Są one objęte ochroną prawną, a tereny, na których występują, są często rezerwatami lub obszarami Natura 2000, ponieważ są gatunkami wyjątkoworzadkimi, a nawet zagrożonymi.

Ich piękne kwiaty i unikalny wygląd przyciągają wielu miłośników przyrody. Do gatunków storczykowatych występujących w polskiej florze należą:

• storczyk blady,
• storczyk kukawka,
• storczyk samczy,
• podkolan biały,
• buławnik czerwony,
• obuwik pospolity.

Polskie storczyki – obuwik pospolity

Ten ostatni, to jeden z najciekawszych polskich storczyków. Chociaż zakres występowania obuwika pospolitego (Cypripedium calceolus L.) sięga od Europy do Azji, to szacuje się, że właśnie w Polsce znajduje się najwięcej jego stanowisk. Są rozproszone od pasa pojezierzy do Tatr.

Charakterystyczną cechą najpiękniejszego polskiego storczyka są kwiaty składające się z burgundowego okwiatu i żółtej warżki, typowej dla rodziny storczykowatych. Co ciekawe, kwiaty a należą do tzw. kwiatów pułapkowych, które zatrzymują w swoim wnętrzu owady tak długo, aż te dokonają zapylenia pyłkiem przyniesionym z innych kwiatów. Wydostając się, owad musi przecisnąć się między pręcikiem, dzięki czemu zbiera pyłek, którym może zapylić kolejne kwiaty obuwika.

Kwiaty najokazalszego gatunku storczyka w Polsce, wyróżniają się nie tylko oryginalnym kolorem i kształtem, ale też hipnotyzującym zapachem. Ich aromat to połączenie słodkiej wanilii ze świeżymi nutami cytrusowymi. Co ciekawe, kwiaty te produkują analogi aromatów owadzich, dzięki czemu owady chętniej siadają na kwiatach obuwika i tym samym umożliwiają jego zapylenie.

Liście są szerokoeliptyczne, tworzą zwarte kępy wyrastające z pełzającego kłącza. Czynnikiem warunkującym wystąpienie obuwika jest obecność gleb wapiennych, które występują dość rzadko na terenach Polski. Obuwik pospolity jest głównie gatunkiem górskim i podgórskim. Jego stanowiska zostały odnotowane na terenie Wyżyny Krakowsko-Częstochowskiej i Kieleckiej, Niecki Nidziańskiej, Wyżyny Lubelskiej, a nawet Roztocza. Najczęściej występuje na terenie wilgotnych lasów: dąbrowy, buczyny, grądów, a także borów mieszanych. Rzadziej możemy go spotkać na murawach kserotermicznych.

Chrońmy polskie storczyki

Niestety, mimo znalezienia się wśród nielicznych taksonów z ustawowym nakazem ochrony czynnej, populacje obuwika pospolitego kurczą się z każdym rokiem. Według badaczy, łączna liczba wystąpień odnotowanych w naszym kraju nie przekraczała 400, obecnie potwierdzonych jest 197.

Jak podają naukowcy, za prawdopodobną przyczynę zanikania stanowisk obuwika podaje się nasilenie niekorzystnych warunków klimatycznych, a w szczególności letnichsusz. Kolejną przyczyną jest silna, niekontrolowana eksploatacja złóż wapiennych, będących siedliskiem obuwika. Kolejnym czynnikiem są zabiegi gospodarcze w lasach, gdzie występują storczyki. Podczas wycinki niszczone jest runo i ściółka, co bezpośrednio niszczy stanowiska obuwika. Oprócz tego, praktykuje się pozostawianie w lasach drobnych gałęzi z wycinki, które zacieniają teren i zakwaszają glebę, przez co rozwój jednego z najcenniejszych polskich storczyków jest niemożliwy.

Wybierz wyjątkowe akcesoria z polską orchideą i lilią złotogłów w botaniki!

Mamy nadzieję, że nasz artykuł przydał Ci się do utrwalenia wiedzy o polskich orchideach i wyjątkowej lilii złotogłów.

Jeśli tak jak my, cenisz polską przyrodę i chcesz podziwiać piękno rodzimych bylin na codzień, sprawdź stworzoną przez nas kolekcje akcesoriów z motywem tych niezwykłych roślin. Entuzjastom rodziny storczykowatych szczególnie polecamy kolekcję z motywem egzotycznego Falenopsis ’Yu-Pin Sweety’.

Jeśli zainteresował Cię temat storczyków i chcesz dowiedzieć się więcej o ich uprawie w domu, zapraszamy Cię do przeczytania naszego poprzedniego artykułu:

• Storczyki uprawiane w domu

Pola Wasilewska − magistrantka Ogrodnictwa Uniwersytetu Przyrodniczego we Wrocławiu, współtwórczyni Szkolnego Koła Naukowego “Armillaria”, miłośniczka przyrody i grzybów wielkoowocnikowych.