Kwiaty leśne

Naparstnica purpurowa, obuwik pospolity, lilia złotogłów
Digitalis purpurea, Cypripedium calceolus, Lilium martagon

Naparstnica purpurowa: Wysoka, okazała roślina dwuletnia, czasami bylina — występuje dziko w Zachodniej Europie. W Polsce rośnie w Karpatach i Sudetach. Jej nazwa pochodzi od kształtu kwiatów, które przypominają naparstek. Kwiaty wyrastające w górnej części łodygi tworzą jednostronne grono. Kwiaty w kolorze od purpurowo-czerwonego, poprzez różowy do kremowego — wewnątrz mają ciemniejsze plamki. Rurkowato dzwonkowa korona kwiatowa jest wewnątrz owłosiona. Naparstnica kwitnie od czerwca do sierpnia. Kwiaty zapylane są głównie przez trzmiele.

Rośnie głównie w świetlistych lasach, na leśnych porębach, na obrzeżach lasów, w żyznym podłożu. Ziele naparstnicy cechuje się wysoką zawartością glikozydów o bardzo silnym działaniu nasercowym. Glikozydy są jednakowo toksyczne w roślinie świeżej i suszonej. Jednak nieumiejętnie wykorzystanie ziela naparstnicy może doprowadzić do zatrucia. Powoduje zaburzenia przewodzenia bodźca i zaburzenia rytmu serca. Naparstnica purpurowa jest składnikiem leków przeciw chorobom serca oraz moczopędnych. Jest też rośliną trującą, dlatego jej stosowanie musi podlegać ścisłej kontroli lekarza.

Ze względu na efektowne kwiaty chętnie jest uprawiana w ogrodach. Nadaje się na kwiaty cięte. Nie ma specjalnych wymagań co do gleby. Wymaga stanowiska słonecznego lub półcienistego.

Obuwik pospolity: Gatunek rośliny z rodziny storczykowatych (Orchidaceae). Polska nazwa obuwik nadana została ze względu na charakterystyczny kształt warżki.

Występuje w Azji i w Europie. Jego zasięg obejmuje rozległy obszar od zachodniej i środkowej Europy poprzez Syberię aż do Korei. Główne siedlisko znajduje się w Europie, z czego w Polsce znajduje się jedna z większych europejskich populacji. Rośnie w świetlistych, ciepłych lasach liściastych, zwykle w dąbrowach, buczynach i grądach, a także w zaroślach i w ciepłych murawach, na glebach bogatych w węglan wapnia. Gatunek toleruje duże zacienienie, a także może rosnąć na dużych nachyleniach terenu. Preferuje gleby suche i świeże, średnio zasobne w składniki, najczęściej o odczynie zasadowym, rzadziej obojętnym.

Obuwik wyrasta z podziemnego, poziomego kłącza, tworząc kępy. Liście szerokoeliptyczne, podłużnie sfałdowane i pochwiasto obejmujące łodygę. Mają długość do 19 cm i dobrze widoczne użyłkowanie. Charakterystyczną cechą obuwika pospolitego są kwiaty składające się z burgundowego okwiatu i żółtej warżki, typowej dla rodziny storczykowatych. Co ciekawe, kwiaty a należą do tzw. kwiatów pułapkowych, które zatrzymują w swoim wnętrzu owady tak długo, aż te dokonają zapylenia pyłkiem przyniesionym z innych kwiatów. Wydostając się, owad musi przecisnąć się między pręcikiem, dzięki czemu zbiera pyłek, którym może zapylić kolejne kwiaty obuwika.

Kwiaty wyróżniają się nie tylko oryginalnym kolorem i kształtem, ale też zapachem. Ich aromat to połączenie słodkiej wanilii ze świeżymi nutami cytrusowymi. Co ciekawe, kwiaty te produkują analogi aromatów owadzich, dzięki czemu owady chętniej siadają na kwiatach obuwika i tym samym umożliwiają jego zapylenie. Gatunek objęty jest ochroną ścisłą, wymaga ochrony czynnej.

Lilia złotogłów: To gatunek byliny z rodziny liliowatych (Liliaceae). Występuje w Europie i Azji. W Polsce jest rośliną dość rzadką i objęta jest ochroną prawną. Uznawana jest za jedną z najpiękniejszych roślin we florze polskiej i jedną z najatrakcyjniejszych bylin polskich lasów. Te okazałe rośliny cebulowe osiągają nawet do 1 m wysokości. Ich liście są podłużne, ostro zakończone. W środkowej części łodygi tworzą 2–4 charakterystyczne nibyokółki. Wzrok przyciągają jednak przede wszystkim różowe, brunatno nakrapiane kwiaty.

Roślina kwitnie od końca czerwca do lipca lub połowy sierpnia. Kwiaty skupione są na szczycie pędu w postaci luźnego grona. Z kwiatu wyraźnie wystają pręciki z intensywnie pomarańczowymi lub purpurowymi pylnikami. Roślina wabi owady nie tylko dużymi i barwnymi kwiatami, ale również zapachem. Szczególnie intensywnie pachnie wieczorem i nocą. Dostęp do nektaru mają tylko owady długotrąbkowe, dlatego kwiaty lilii zapylane są tylko przez motyle dzienne i nocne, głównie z rodziny zawisakowatych, m.in. przez fruczaka gołąbka.

Lilia złotogłów występuje zarówno na terenach górskich, jak i na nizinach. Spotkać ją można na łąkach wysokogórskich, w lasach liściastych, mieszanych i na ich obrzeżach. Preferuje stanowiska w półcieniu, na glebach wilgotnych i żyznych. Jest jednak gatunkiem rzadkim, objętym ścisłą ochroną gatunkową. Niestety jedną z przyczyn zanikania stanowisk lilii złotogłów jest zrywanie i wykopywanie rośliny w celach dekoracyjnych. Zgodnie ze starymi wierzeniami lilia złotogłów była rośliną magiczną. Miała moc otwierania wszystkich zamków, była używana jako ochrona przed demonami. Znajdowała zastosowanie do wyrobu napojów miłosnych. Jest częstym motywem dekoracyjnym w sztuce ludowej Podhala określanym mianem leluja.