Ogród naturalistyczny, czyli jak dbać o bioróżnorodność w ogrodzie

Poko­le­nia przez lata prze­ro­biły wiele sty­lów pro­jek­to­wa­nia domów i miast, a co za tym idzie, także tere­nów zie­lo­nych, par­ków i ogro­dów. Ogrody przy­do­mowe peł­niły różne role, od tej uży­tecz­nej, w któ­rej pie­lę­gno­wane rośliny słu­żyły głów­nie za źró­dło poży­wie­nia lub surow­ców do wyrobu lekarstw i kosme­ty­ków, po repre­zen­ta­cyjną, w któ­rej bogate kasty i władcy prze­ści­gali się w two­rze­niu coraz to bar­dziej nowa­tor­skich, jak na swoje czasy, sty­lów, form czy spro­wa­dzały nie­znane dotąd, egzo­tyczne gatunki roślin, świad­czące o zamoż­no­ści wła­ści­ciela ogrodu.

Ogrody kie­dyś i dziś

Wpływ tych roślin­nych wyści­gów poprzed­nich poko­leń miał wpływ nie tylko na dozna­nia este­tyczne ówcze­snych ludzi, ale także na ówcze­sną i współ­cze­sną przy­rodę i dziką naturę. Część chęt­nie spro­wa­dza­nych przez naszych przod­ków roślin ozdob­nych, sta­nowi dziś jedno z naj­waż­niej­szych zagro­żeń dla rodzi­mej flory i fauny, a także dla cen­nych przy­rod­ni­czo zbio­ro­wisk natu­ral­nych, takich jak lasy łęgowe będące jed­nym z naj­bar­dziej zagro­żo­nych typów zbio­ro­wisk w Pol­sce.

Przez wcze­śniej­sze przy­pad­kowe lub celowe zawle­ka­nie roślin z róż­nych zakąt­ków świata, dziś wal­czymy z poła­ciami nawłoci kana­dyj­skiej (Soli­dago cana­den­sis), nie­cierpka gru­czo­ło­wa­tego (Impa­tiens glan­du­li­fera), a także rde­stowca sacha­liń­skiego (Rey­no­utria sacha­li­nen­sis) i rde­stowca ostro­koń­czy­stego (Rey­no­utria japo­nica) , które po zawle­cze­niu skrzy­żo­wały się i stwo­rzyły jesz­cze trud­niej­szą do usu­nię­cia hybrydę – rde­stowca cze­skiego (Rey­no­utria x bohe­mica).

Rośliny te zaj­mują sie­dli­ska, z któ­rych wypie­rają rodzimą florę, pro­du­kują olbrzy­mie ilo­ści nasion, które łatwo się rozprze­strzeniają i zaj­mują coraz to nowe obszary. Walka z gatun­kami inwa­zyj­nymi pochła­nia olbrzy­mie ilo­ści pracy i pie­nię­dzy. Przy­kładowo, w Wiel­kiej Bry­ta­nii rde­stowce sta­no­wią tak duży pro­blem, że działki z tymi rośli­nami są dużo tań­sze, ponie­waż koniecz­ność ich usu­wa­nia jest tak pra­co­ch­łonna i kosz­towna, że odstra­sza poten­cjal­nych kup­ców.

Dziś, bogatsi w doświad­cze­nie wiemy, że gatunki obce roślin mogą być zagro­że­niem dla lokal­nych kra­jo­bra­zów, dla­tego też współ­cze­sne trendy ogrod­nic­twa sta­wiają na gatunki rodzime. Jed­nym z popu­lar­nych obec­nie sty­lów je wyko­rzy­stu­ją­cych jest styl natu­ra­li­styczny.

Jak wska­zuje nazwa, ogród natu­ra­li­styczny czer­pie pomy­sły z natury – w ten spo­sób na nowo uczymy się lubić i akcep­to­wać nie­ide­alne pokroje roślin, na nowo zachwy­camy się pięk­nem babki lan­ce­to­wa­tej i innych „chwa­stów”, a rabaty pro­jek­tu­jemy tak, aby wyglą­dały jakby stwo­rzyła je sama Natura, a nie czło­wiek – mie­szamy zatem nie­wy­so­kie byliny z wyż­szymi, pomię­dzy wpla­ta­jąc trawy kępowe.

Natu­ra­li­styczny ogród – ozdobny i bio­róż­no­rodny

Ogród natu­ra­li­styczny nie wymaga dużych nakła­dów pracy, ponie­waż pro­jek­tu­jąc go, dobie­ramy rośliny do sta­no­wi­ska. dopa­so­wu­jąc je do nasło­necz­nie­nia, rodzaju gleby i warun­ków atmos­fe­rycz­nych i kli­ma­tycz­nych. W ten spo­sób uni­kamy koniecz­no­ści wymiany war­stwy podłoża, stwo­rze­nia sys­temu nawad­nia­nia kro­plo­wego czy cią­głego, obfi­tego nawo­że­nia roślin. Oprócz tego ogra­niczamy pre­sję cho­rób i szkod­ni­ków, ponie­waż rośliny rosną w naj­lep­szych moż­li­wych warun­kach, co znacz­nie ogra­nicza stres roślin i ich podat­ność na zagro­że­nia.

Brzmi obie­cu­jąco, jed­nak musimy pamię­tać, że wiążą się z tym także pewne ogra­niczenia. Przy­kładowo, mając mało zasobną glebę, musimy wybrać rośliny o nie­wiel­kich wyma­ga­niach gle­bo­wych, które pora­dzą sobie w trud­niej­szych warun­kach. Nie ozna­cza to jed­nak, że nasz ogród będzie wyglą­dał nie­atrak­cyj­nie – prze­ciw­nie. Two­rząc nasa­dze­nia z gatun­ków odpo­wiednich do sta­no­wi­ska, mamy szansę na stwo­rze­nie spój­nej, pasu­ją­cej do sie­bie prze­strzeni.

Ogród natu­ra­li­styczny – spójny ele­ment kra­jo­brazu

W ogro­dach natu­ra­li­stycz­nych sta­ramy się, aby ogród był prze­dłu­że­niem kra­jo­brazu i był spójny z ota­cza­jącą oko­licą. Bene­fity pły­nące z takiego ogrodu będą zauwa­żalne także dla wszyst­kich pasjo­na­tów przy­rody – taki ogród jest przy­ja­zny dla zwie­rząt, w tym jeży, drob­nych gry­zoni i pta­ków, a także dzi­kich zapy­la­czy. Aby rze­czy­wi­ście uatrak­cyj­nić ogród dla fauny, warto zadbać o trzy pię­tra roślin­no­ści, czyli byliny, krzewy i drzewa, które będą odpo­wiednio słu­żyć za miej­sce żero­wa­nia róż­nych owa­dów i pta­ków, two­rze­nia gniazd i kry­jó­wek.

W takim ogro­dzie z łatwo­ścią możemy spo­tkać jeża, który oprócz zacisz­nego miej­sca, znaj­dzie w nim odpo­wiedni pokarm. Dobrze zaopa­trzyć się rów­nież w poidło dla owa­dów i pta­ków. Aby nasz ogród był bio­róż­no­rodny, warto zadbać o zapew­nie­nie owa­dom i zapy­la­czom taśmy pokar­mo­wej.

Taśma pokar­mowa to nic innego jak kwit­nące po sobie rośliny przez cały okres wege­ta­cyjny, czyli od wcze­snej wio­sny do jesieni.

Jak zapro­jek­to­wać ogród natu­ra­li­styczny i jakie rośliny wybrać?

Jak już wiesz, w ogro­dzie natu­ra­li­stycz­nym sta­wiamy na rodzime gatunki roślin jed­no­rocz­nych, dwu­let­nich, bylin, krze­wów i drzew, dobra­nych pod kon­kretne sta­no­wi­sko.

Natu­ralny ogród to także brak wyraź­nych gra­nic nie tylko mię­dzy ścież­kami, poszcze­gól­nymi raba­tami, a dal­szym ota­cza­ją­cym kra­jo­bra­zem i ota­cza­jącą przy­rodą, ale także mię­dzy roz­róż­nie­niem chwa­stów od roślin ozdob­nych.

Tym spo­so­bem, w natu­ral­nym ogro­dzie podzi­wiamy nie tylko ozdobne bar­winki, kaliny, trawy ozdobne czy zawilce, ale także pospo­lite dzie­wanny, maki, dzi­kie róże, brzozy, papro­cie, bodziszki, a także kocanki, cha­bry, dziu­rawce, krwaw­niki i far­bow­niki.

W ogro­dach natu­ra­li­stycz­nych zapo­mi­namy o for­mo­wa­nych żywo­pło­tach i fiku­śnych for­mach szcze­pio­nych krze­wów. Zamiast tego sta­wiamy na natu­ralne, luźne formy i pokroje drzew i krze­wów.

Zamiast typo­wych ogro­dzeń możemy poku­sić się na przy­kład o wyko­na­nie żywo­płotu z wikli­no­wych witek, które z cza­sem się uko­rze­nią i stwo­rzą gęsty płot. Inne krzewy, które spraw­dzą się w ogro­dach natu­ra­li­stycz­nych to:

• śliwa tar­nina,
• jarząb pospo­lity,
• dereń,
• dzika róża,
• czarny bez,
• for­sy­cja pośred­nia.

Krzewy te two­rzą gęste, zaciszne zaro­śla, w któ­rych ptaki założą chęt­nie gniazda, a także sko­rzy­stają z ich jadal­nych owo­ców.

Bujne zagaj­niki i zakrza­cze­nia to nie wszystko. Rów­nie ważne są byliny i rośliny mio­do­dajne przy­czy­nia­jące się do zwięk­sze­nia ilo­ści pokarmu dla poży­tecz­nych owa­dów w naszym ogro­dzie, czyli powo­dują zwięk­sze­nie bio­róż­no­rod­no­ści fauny. Takim swo­istym magne­sem na zapy­la­cze może być:

• dzwo­nek kar­packi,
• cha­ber wiel­ko­głów­kowy,
• far­bow­nik lazu­rowy,
• miko­ła­jek pła­sko­listny,
• macie­rzanka,
• ostróżka ogro­dowa.

Pola Wasilewska − magistrantka Ogrodnictwa Uniwersytetu Przyrodniczego we Wrocławiu, współtwórczyni Szkolnego Koła Naukowego “Armillaria”, miłośniczka przyrody i grzybów wielkoowocnikowych.