Nerecznica: Trująca czy lecznicza?
Nerecznica: Geneza nazwy
Z nazwą tej paproci związane jest pewne zabawne nieporozumienie – często spotyka się nazwę rodzajową narecznica, która jest niepoprawna. Pojawiła się w wyniku błędu drukarskiego, do jakiego doszło w jednym z popularnych kluczy do oznaczania roślin, który był później wielokrotnie cytowany w innych pracach. Prawidłową nazwą jest nerecznica od nerkowatego kształtu, jaki przybierają kupki zarodni znajdujące się na dolnej stronie liści.
Nerecznica jest rodzajem paproci zaliczanych do rodziny nerecznicowate.
Najbardziej popularnym przedstawicielem tego rodzaju jest nerecznica samcza (z łac. Dryopteris filix-mas), znana także jako paprotnik samczy, a ludowa nazwa to – leśna paproć.
Nerecznica samcza: Występowanie i charakterystyka
Występuje na większości terenów Europy, Azji i Ameryki Północnej. Najczęściej spotkać ją można w cienistych lasach, głównie liściastych, wzdłuż strumieni czy na górskich zboczach. W Polsce występuje pospolicie, a w górach aż po piętro kosodrzewiny. Preferuje cieniste, wilgotne stanowiska.
Nerecznica samcza to wieloletnia paproć z rozgałęzionym kłączem, posiada jasnozielone, miękkie liście, które wyrastają z kłącza w postaci lejkowatej rozety. Liście płonne i zarodnionośne nie są zróżnicowane. Osiągają długość nawet do 120 cm. Ogonki liściowe pokryte są gruczołowatymi łuskami.
Nerecznica jako roślina ozdobna
Nerecznica to także znana i lubiana roślina ozdobna, chętnie sadzona na cmentarzach, w parkach i ogrodach, doskonale prezentuje się w pobliżu zbiorników wodnych. Często stosowana jest w ogrodach naturalistycznych. Preferuje gleby próchniczne, wilgotne, lekko przepuszczalne, o dużej zawartości torfu. Najlepiej rośnie na zacienionych stanowiskach, wykazuje dużą wrażliwość na przesuszenie podłoża, dlatego wymaga systematycznego podlewania. Jest odporna na niskie temperatury. Nerecznica samcza dobrze komponuje się z innymi roślinami leśnego poszycia.
Czy nerecznica samcza jest trująca?
Właściwości lecznicze nerecznicy także znano już w starożytności. Dawniej nerecznicę stosowano jako skuteczny środek przeciw tasiemcom i robakom. Dziś oprócz środka przeciwreumatycznego, wykorzystuję się postaci wilgotnych okładów na ropiejące rany i wrzody. W weterynarii i medycynie jest stosowany na tasiemca, jednak zbyt duża dawka może powodować uszkodzenie nerwu ocznego.
Surowcem leczniczym jest kłącze (Rhizoma Filicis maris) które zbiera się po obumarciu liści. Suszy się je w temperaturze około 35 °C. Zawiera dużo skrobi i barwników oraz filmaron, aspidinofilicynę oraz floroglucynę. Wszystkie części rośliny są trujące. Najwięcej trujących substancji – pochodnych kwasu filiksowego znajduje się w kłączu. Dlatego po spożyciu większych ilości mogą pojawić się podrażnienia organów trawiennych, przechodzących w skurcze i kolki, a nawet zaburzenia widzenia.
