Czubajka kania (Macrolepiota procera) — grzyb o niezwykłych właściwościach
- Czubajka kania — czy jest zdrowa? Wartości odżywcze kani i kaloryczność
- Czubajka kania — jak wygląda owocnik?
- Czubajka kania — z czym można pomylić? Trujące i niejadalne grzyby podobne do kań
- Czubajka kania a muchomor sromotnikowy (muchomor zielonawy)
- Czubajka kania a czubajnik
- Akcesoria dla grzybiarzy i fanów kani znajdziesz w Botaniki!
Czubajka kania to ulubienica wielu grzybiarzy. Czy poza wyjątkowym smakiem i aromatem posiada właściwości zdrowotne? A może to przyszły superfood? W artykule znajdziesz wszystkie niezbędne informacje o właściwościach kani, a także dowiesz się, jak nie pomylić znanej i lubianej czubajki z trującymi i niejadalnymi grzybami.
Czubajka kania — czy jest zdrowa? Wartości odżywcze kani i kaloryczność
Czubajka kania (Macrolepiota procera) eng. parasol mushroom to popularny grzyb jadalny należący do rodziny pieczarkowatych (Agaricaceae). W zależności od regionu Polski, czubajki kania nazywana jest też parasolem, parasolnikiem, sową, stroszką strzelistą, czy bełdką. Występują od lipca do października, najczęściej na łąkach, leśnych polanach, brzegach lasów liściastych i iglastych, czy trawiastych obrzeżach rzek i jezior. Ich delikatny smak i aromat, a także lekka struktura sprawiają, że sowy coraz częściej pojawiają się na naszych stołach w postaci kotletów, pasztetów i grzybowych przetworów.
Za ich wyjątkowym smakiem idą także prozdrowotne właściwości, których kanie mają zaskakująco dużo. Ten smaczny grzyb zawiera niezbędne dla naszego zdrowia pierwiastki takie, jak:
- sód,
- potas,
- magnez,
- wapń,
- żelazo,
- cynk
- miedź.
10–11% suchej masy kani stanowią beta- i alfa-glukany, które obniżają cholesterol, zmniejszają prawdopodobieństwo wystąpienia cukrzycy typu 2 i chorób serca. Ponadto, sowy są niskokaloryczne – zawierają jedynie 52.2 to 57.5 kcal/100 g świeżej masy. Oprócz wysokiej wartości odżywczej, owocniki Macrolepiota procera charakteryzują się także dużą zawartością substancji bioaktywnych, takich jak: wolne aminokwasy, kwasy tłuszczowe, polisacharydy, flawonoidy i sterole (ergosterol). Jak dowodzą liczne prace naukowe, czubajka kania wykazuje silny potencjał antyoksydacyjny, antybakteryjny, przeciwzapalny, przeciwnowotworowy. Ponadto wykazano, że owocniki kani działają również immunostymulująco i regulująpracę układu trawiennego człowieka, a w szczególności trzustki.
Grzyby są cennym źródłem związków indolowych, czyli neuroprzekaźników i ich pochodnych:
- L-tryptofanu,
- 5-hydroksytryptofanu,
- tryptaminy,
- serotoniny,
- melatoniny.
Związki te wykazują działanie wspomagające układ nerwowy, przeciwutleniające, przeciwstarzeniowe, a także pomagają regulować cykl dobowy.
Niestety, związki te są podatne na działanie wysokiej temperatury i grzyby po koniecznej obróbce termicznej zawierają ich średnio połowę mniej.
Czubajka kania — jak wygląda owocnik?
Czubajka kania jest jednym z największych owocników zbieranych w polskich lasach. Średnica kapelusza kani wynosi zazwyczaj od 10 do 40 cm. Z wierzchu kapelusz pokryty jest brązowymi, skórzastymi łuseczkami. Spód kapelusza tworzy jasny hymenofor blaszkowy. Brzeg kapelusza jest jasny i lekko poszarpany. Trzon kani może być nawet grubości palca, dorastający do 40 cm wysokości. biało-brązowy, pusty w środku, otoczony ruchomym pierścieniem. Młode owocniki mają postać brązowej lub cielistej kulki, a dorosłe przypominają kształtem kapelusze.
Czubajka kania — z czym można pomylić? Trujące i niejadalne grzyby podobne do kań
Czubajka kania, zbierana przez grzybiarzy bez doświadczenia, może zostać łatwo pomylona z grzybami z rodzaju:
- muchomor Amanita (zwłaszcza Amanita phalloides – muchomor zielonawy i Amanita pantherina),
- czubajnik Chlorophyllum (Chlorophyllum rhacodes (syn. Macrolepiota rhacodes) i Chlorophyllum molybdites),
- czubajeczka Lepiota (Lepiota aspera, Lepiota brunneoincarnata, Lepiota helveola i Lepiota pseudolilacea).
Pomyłki występują najczęściej podczas zbierania młodych owocników, które nie rozwinęły jeszcze w pełni charakterystycznych cech pozwalających na prawidłową identyfikację grzyba. Dlatego też stanowczo odradzamy zbieranie niedorosłych owocników! Grzyby te zawierają w swoim składzie amatoksyny i inne, czasami śmiertelnie trujące substancje, które nie ulegają zniszczeniu w wysokich temperaturach, a konsekwencje ich niekontrolowanego spożycia, nawet w niewielkich ilościach, mogą mieć tragiczny wpływ na nasze zdrowie.
Czubajka kania a muchomor sromotnikowy (muchomor zielonawy)
Czubajka kania bywa najczęściej mylona z muchomorem przed pełnym rozwinięciem owocnika. Jak wskazuje nazwa, muchomor zielonawy wyróżnia się zielono-brązowym kolorem, czasami wpadającym w oliwkowy. Najczęściej występuje w lasach liściastych, czyli w innym siedlisku, niż czubajka kania.
W odróżnieniu od kani, trujący muchomor zielonawy posiada białawy, nieprzesuwalny pierścień. Jego kapelusz jest płaski, bez wyraźnych łusek. Owocnik wyrasta z białej, okrągłej pochwy, która tworzy charakterystyczną falbankę przy nasadzie trzonu. Oprócz tego, trujący muchomor zazwyczaj nie dorasta do 30 cm tak, jak kania! Osiąga znacznie mniejsze rozmiary, zazwyczaj kilkanaście centymetrów wysokości.
Czubajka kania a czubajnik
Czubajnik (Chlorophyllum Massee) to rodzaj grzybów należący, tak, jak czubajki kanie, do rodziny pieczarkowatych (Agaricaceae). W naszej szerokości geograficznej pojawiają się 3 gatunki:
- czubajnik czerwieniejący Chlorophyllum rhacodes,
- czubajnik ogrodowy Chlorophyllum brunneum,
- czubajnik ponury.
Czubajnik czerwieniejący, nazywany też w niektórych źródłach kumulatką obszarpaną, to jadalny gatunek występujący w bardzo podobnym siedlisku, co czubajka kania. Na tym się nie kończą jego podobieństwa do kani, ponieważ kształt kapelusza, zarówno młodych owocników, jak i dorosłych, jest łudząco podobny do kani. Grzyb ten jednak dorasta do znacznie mniejszych rozmiarów (maksymalnie kilkanaście centymetrów średnicy kapelusza), a na górnej powierzchni kapelusza występują charakterystyczne, ostające łuseczki. Warto jednak zauważyć, że u bardziej wrażliwych osób może spowodować dolegliwości żołądkowe, a przez podobieństwo do trujących i niejadalnych grzybów oraz brak walorów smakowych, odradza się jego zbieranie.
Czubajnik ogrodowy to stosunkowo rzadko występujący gatunek grzyba. Pojawia się gromadnie, najczęściej w ogrodach, parkach, na kompoście i w miejscach z żyzną, bogatą w materię organiczną glebą. Do tej pory nie udało się jednoznacznie stwierdzić, czy ten gatunek jest jadalny, jednak u znacznej części osób może powodować dolegliwości żołądkowe, a nawet lekkie zatrucia, dlatego też nie poleca się zbioru tego gatunku.
Akcesoria dla grzybiarzy i fanów kani znajdziesz w Botaniki!
Bezpieczne zbieranie grzybów to niełatwe zadanie. Mamy nadzieję, że po przeczytaniu tego artykułu docenisz walory smakowe i zdrowotne czubajki kani, a także zachowasz szczególną ostrożność podczas grzybobrania. Pamiętaj, żeby zbierać tylko owocniki grzybów, wobec których masz stuprocentową pewność i które jesteś w stanie dokładnie oznaczyć do gatunku.
W Botaniki przygotowaliśmy kolekcję dla wszystkich pasjonatów kani i grzybiarzy, którzy chcą uzewnętrznić swoją grzybową pasję! Nasze czubajki zostały namalowane ręcznie, a następnie przeniesione na stylowe akcesoria z dbałością o każdy detal tak, by jak najwierniej odwzorować piękno parasolników.
źródła
- Adamska, I., & Tokarczyk, G. (2022). Possibilities of Using Macrolepiota procera in the Production of Prohealth Food and in Medicine. International Journal of Food Science, 2022.
- Mleczek, M., Szostek, M., Siwulski, M., Budka, A., Kalač, P., Budzyńska, S., ... & Niedzielski, P. (2022). Road traffic and abiotic parameters of underlying soils determine the mineral composition and nutritive value of the mushroom Macrolepiota procera (Scop.) Singer. Chemosphere, 303, 135213.
- Karasiński, D., Gierczyk, B., & Ślusarczyk, T. (2015). Grzyby wielkoowocnikowe Kampinoskiego Parku Narodowego. Petit Skład.
- Candusso, M., & Lanzoni, G. (1990). Lepiota sl Fungi europaei 4. Giovanna Biella, Saronno, 743.