Chaber bławatek Centaurea cyanus – od medycyny tradycyjnej po uprawę w ogrodzie

Chaber bławatek Centaurea cyanus to roślina od dawna stosowana w medycynie tradycyjnej i naturalnej. Okazuje się, że jego potencjał zauważają także współcześni naukowcy. Z poniższego artykułu dowiesz się, jak wygląda chaber i do czego kiedyś stosowano ekstrakty z chabra, a także jaki potencjał widzą w nim badacze, a także jakie korzyści możesz zyskać, sadząc chabra bławatka w ogrodzie. Dowiesz się także, jakie inne gatunki chabrów mogą sprawdzić się na Twoich rabatach.

Jak wygląda chaber bławatek Centaurea cyanus?

Chaber bławatek (Centaurea cyanus) to roślina jednoroczna z rodziny astrowatych (Asteraceae). Charakteryzują go kwiaty rurkowe, czyli takie, które mają kilka płaszczyzn symetrii. Kwiaty rurkowe wchodzą w skład kwiatostanu nazywanego koszyczkiem. Okres kwitnienia rozpoczyna się w maju i trwa do września. Kwiaty bławatka są lubiane przez owady zapylające, najczęściej oblatywane przez błonkówki i muchówki.

Gdzie rośnie chaber bławatek Centaurea cyanus?

Chaber bławatek to pospolity chwast polny, rosnący zazwyczaj w łanach zbóż, głównie żyta, na glebach ubogich w wapń. Można go spotkać także na obrzeżach pól i nieużytkach. coraz częściej występuje w miastach i przydomowych ogródkach, głównie za sprawą popularyzacji łąk kwietnych przyjaznych dla pszczół i zapylaczy.

Skąd nazwa chabra bławatka?

Centaurea cyanus zawdzięcza swą nazwę barwnikowi, który kiedyś pozyskiwano z chabra. Sok roślinny z łatwością barwi papier i przetwory spożywcze. Dodatkowo barwnik łączono z ałunem i barwiono w ten sposób wełnę.

Chaber bławatek w medycynie naturalnej i tradycyjnej

Chaber bławatek Centaurea cyanus był stosowany w medycynie tradycyjnej do ochrony i leczenia skóry. Ma działanie wyciszające stany zapalne, które można przyrównać do działania produktów na bazie rumianku. Był stosowany w formie kompresów jako środek przeciwzapalny przy zapaleniu spojówek i infekcjach oczu. Napar z chabra bławatka wykorzystywano także jako środek moczopędny i żółciopędny.

Surowiec zielarski jest używany do dziś w kosmetyce. Stosuje się go m.in. jako komponent szamponów do walki z łupieżem, składnik pianek myjących o łagodnym działaniu przeciwzapalnym dla skóry problematycznej oraz jako składnik delikatnych kremów i balsamów dla skóry wrażliwej.

Chaber bławatek – właściwości zdrowotne

Kwiaty, przylistki, łodygi i liście Centaurea cyanus zawierają m.in.:

• olejki eteryczne,
• lipidy,
• flawonoidy,
• garbniki,
• terpeny oraz steroidy,

co czyni je cennymi źródłami dla ziołolecznictwa.

W 2023 roku na łamach czasopisma Sigma Journal of Engineering and Natural Sciences grupa badaczy z Istambułu udowodniła antybakteryjny potencjał ekstraktu z chabra bławatka oraz dwóch gatunków dziurawca.

W badaniach in vitro badano wpływ różnych kombinacji wysokości stężeń ekstraktów na rozwój dwóch bakterii – Escherichia coli oraz Staphylococcus aureus. Stwierdzono, że kremy zawierające ekstrakt z bławatka w stężeniu wynoszącym zaledwie 5%, mogą stanowić potencjał do wykorzystania w sektorze kosmetycznym.

Grapa badaczy z Rumunii specjalizujących się w ekstraktach roślinnych udowodniła antyoksydacyjny wpływ kremu z dodatkiem ekstraktu z chabra bławatka w badaniach in vitro.

Dodatkowo wykazano, że ekstrakt z płatków Centaurea cyanus wykazuje działanie antyhemolityczne i przeciwnadciśnieniowe oraz ma niską cytotoksyczność.

Warto jednak pamiętać, że rośliny te mogą zawierać niewielkie ilości kwasu pruskiego, co czyni je toksycznymi szczególnie dla koni i krów.

Chaber bławatek – czy warto uprawiać w ogrodzie?

Chaber bławatek to roślina, którą warto uprawiać w ogrodzie. Centaurea cyanus nie tylko doskonała ozdoba ogrodu, ale także pożytek dla zapylaczy i przedstawiciel rodzimej flory w naszym ogrodzie. Poprzez popularyzację syntetycznych środków ochrony roślin w rolnictwie, populacja popularnych „chwastów”, takich jak kurzyślad polny, rumianek pospolity czy chaber bławatek drastycznie się kurczy. Uprawa tych roślin w przydomowych ogródkach może zapewnić im dodatkowe siedliska i zapobiec nadmiernemu kurczeniu się populacji.

Chabry ozdobne do ogrodu

Chabry ozdobne doskonale sprawdzą się w niemal każdym ogrodzie. W ofercie sklepów ogrodniczych można znaleźć niezliczoną ilość gatunków i odmian chabrów. Poniżej przedstawiliśmy najciekawsze z nich.

Pachnący chaber cesarski (Centaurea imperialis)

Chaber cesarski (Centaurea imperialis) to wyjątkowy, bo pachnący, gatunek chabrów. Dorasta do około 80 cm wysokości. Występuje w wielu wariantach kolorystycznych – od kremowej bieli, przez żółty po róż i fuksję. Pochodzi z terenów dzisiejszego Iraku i Iranu. Do dobrego wzrostu potrzebuje zasobnej, żyznej gleby i dobrego nasłonecznienia.

Przybysz z piaszczystych krain – chaber wielkogłówkowy (Centaurea macrocephala)

Jak wskazuje nazwa, chabra wielkogłówkowego (Centaurea macrocephala) wyróżnia go pokaźnych rozmiarów kwiatostan. Roślina dorasta do nawet 100 cm wysokości. Choć jego rodzimym obszarem występowania są terenu Kaukazu, Azerbejdżanu, Armenii i Turcji to w Polsce często pojawia się jako roślina ozdobna. Szczególnie dobrze radzi sobie na suchych i piaszczystych glebach.

Endemit karpacki – chaber miękkowłosy (Centaurea mollis)

Chaber miękkowłosy to endemit karpacki, czyli gatunek występujący naturalnie wyłącznie na terenie Karpat. Występuje głównie nad potokami w reglu dolnym i górnym, jednak jego zasięg sięga aż po piętro halne. Naturalnie porastał karpackie zarośla, z czasem, za sprawą swoich niewielkich wymagań pielęgnacyjnych, stał się bywalcem przydomowych ogródków i symbolem kapliczek górskich.

Chaber miękkowłosy to dobra roślina do dużych ogrodów, ponieważ potrafi być wysoce ekspansywny i w ciągu kilku lat może rozrosnąć się do dużych rozmiarów, zagłuszając przy tym inne rośliny na niewielkiej rabacie.

Podobnie jak u chabra bławatka, kwiaty chabra miękkowłosego są jadalne i można je wykorzystywać do przyozdobienia potraw, ciast czy lemoniad.

Akcesoria z motywem chabra bławatka od botaniki

Mamy nadzieję, że nasz przegląd informacji o chabrze bławatku zainspirował Cię do wysiana tej wdzięcznej rośliny w swoim ogrodzie. Jeśli chciałbyś zatrzymać piękno chabra bławatka, zobacz nasze trzy kolekcje akcesoriów i ubrań z Centaurea cyanus w roli głównej:

• Chaber bławatek – jeśli wolisz chabra bławatka w wersji solo,
• Błękitna łąka – gdzie bławatkowi towarzyszą dwaj błękitni sąsiedzi: bodziszek łąkowy i dzwonek rozpierzchły,
• Polne kwiaty – gdzie bławatek tworzy letnią kompozycję z margerytką i makiem polnym.

Pola Wasilewska − magistrantka Ogrodnictwa Uniwersytetu Przyrodniczego we Wrocławiu, współtwórczyni Szkolnego Koła Naukowego “Armillaria”, miłośniczka przyrody i grzybów wielkoowocnikowych.