Bukiet polnych kwiatów, czyli żółte rośliny lecznicze

Cho­ciaż przy­zwy­cza­ili­śmy się do okre­śla­nia kwia­tów polnych chwa­stami, warto spoj­rzeć na nie z nieco innej per­spek­tywy. Więk­szość z nich uży­wana była w kul­tu­rze i medy­cy­nie od wie­ków. Niek­tóre były uzna­wane za rośliny magiczne, inne powszech­nie uży­wane do lecze­nia roz­ma­itych dole­gli­wo­ści.

Czę­sto sta­no­wiły natchnie­nie dla arty­stów, współ­cze­śnie rów­nież chęt­nie się­gamy po apa­rat podzi­wia­jąc łąki kwietne. Ich obec­ność nie jest obo­jętna rów­nież dla ekosys­temu, sta­no­wią miej­sce schro­nie­nia i źró­dło poży­wie­nia dla dzi­kiej fauny, a także poma­gają w reten­cji wody zapo­bie­ga­jąc suszom. Cho­ciaż na pierw­szy rzut oka wydają się nie­po­zorne, są nie­zwy­kle ważne dla ludzi i przy­rody.

Nieg­dyś przy domach sadzono naj­róż­niej­sze rośliny uży­wane nie tylko jako ozdobne, ale też do celów lecz­ni­czo-kosme­tycz­nych. Doce­niano rośliny o sil­nym zapa­chu takie jak wro­tycz pospo­lity, rumia­nek, nagie­tek czy lub­czyk. Jed­nymi z naj­star­szych dziko rosną­cych roślin lecz­ni­czych były dzie­wanny, kocanki i babki. Wyko­rzy­sty­wano je także jako ele­ment wian­ków, wień­ców czy bukie­tów towa­rzy­szą­cych obrzę­dom.

Obec­nie na­dal doce­niamy proz­dro­wotne wła­ści­wo­ści dzi­kich roślin. Wiele z nich możemy spo­tkać w apte­kach i skle­pach zie­lar­skich w postaci suszu, wycią­gów, a także w kosme­ty­kach, suple­men­tach diety czy pro­duk­tach spo­żyw­czych. Należy pamię­tać, że swoje wła­ści­wo­ści zawdzię­czają wystę­pu­ją­cym w nich naj­róż­niej­szym sub­stan­cjom che­micz­nym, które mogą dzia­łać zarówno pozy­tyw­nie na orga­nizm, jak i wywo­łać nie­po­żą­dane efekty, a nawet zatru­cie.

Mni­szek lekar­ski Tara­xa­cum offi­ci­nale

Dmu­cha­wiec, mlecz, a może pępawa?

Mni­szek lekar­ski (Tara­xa­cum offi­ci­nale) to bylina nale­żąca do rodziny astro­wa­tych (Aste­ra­ceae).

W zależ­no­ści od regionu Pol­ski, możemy się spo­tkać z roz­ma­itymi nazwami zwy­cza­jo­wymi takimi jak lwi ząb, bro­daw­nik mle­czo­waty, dmu­cha­wiec, mlecz, pępawa, mle­czaj, podróż­nik mle­czo­waty, wil­czy ząb czy świni mlecz.

Tara­xa­cum offi­ci­nale pocho­dzi praw­do­po­dob­nie z Europy, skąd został zawle­czony na inne czę­ści globu w stre­fie kli­matu umiar­ko­wa­nego cie­płego. Obec­nie zasięg jej wystę­po­wa­nia sięga od Sybe­rii do wschod­niej czę­ści Kanady i Gren­lan­dii.

Naj­czę­ściej spo­tkać go można na tere­nach rude­ral­nych, nie­użyt­kach czy pobo­czach. Ze względu na swój mocny i głę­boki sys­tem korze­niowy bywa uciąż­li­wym chwa­stem ogród­ków przy­do­mo­wych i traw­ni­ków.

Wła­ści­wo­ści lecz­ni­cze mniszka

Z lecz­ni­czych wła­ści­wo­ści mniszka jako pierwsi korzy­stali w X i XI w. arab­scy leka­rze pod­czas lecze­nia cho­rób śle­dziony, wątroby i pęche­rza. Wodny wyciąg z rośliny był uży­wany w Mek­syku do lecze­nia cukrzycy. Jest to cenne ziele uży­wane w medy­cy­nie chiń­skiej, wspo­ma­ga­jące odpor­ność pod­czas lecze­nia cho­rób gór­nych dróg odde­cho­wych.

Mni­szek lekar­ski zawdzię­cza swoje lecz­ni­cze wła­ści­wo­ści zawar­tym w nim sub­stan­cjom che­micz­nym. Więk­szość z nich należy do grupy fenoli i ter­pe­nów.

Oprócz tego, wraz z wyro­bami z mniszka, możemy dostar­czyć sze­reg wita­min, mine­ra­łów oraz nie­na­sy­co­nych kwa­sów tłusz­czo­wych. Szcze­gól­nie bogate w wita­miny są liście mniszka – zawar­tość wit. A jest w nich więk­sza niż w korze­niach mar­chwi.

Obec­nie chęt­nie wyko­rzy­stuje się kwiaty mniszka przy pro­duk­cji win, serów czy syro­pów oraz jako bez­ko­fe­inowy sub­sty­tut kawy. Ponadto, liście są szcze­gól­nie cenione jako skład­nik napo­jów die­te­tycz­nych i wspo­ma­ga­ją­cych tra­wie­nie.

Dzie­wanna Ver­ba­scum – sta­ro­sło­wiań­ska bogini wio­sny

Bio­lo­gia i mor­fo­lo­gia dzie­wanny

Dzie­wanna (Ver­ba­scum) to rodzaj roślin nale­żący do rodziny trę­dow­ni­ko­wa­tych (Scro­phu­la­ria­ceae). Cho­ciaż dziś zja­wi­sko posagu to prze­ży­tek, to przy­sło­wie „Gdzie rośnie dzie­wanna, tam bez posagu panna” wiele mówi o wyma­ga­niach dzie­wanny, która zwy­kła rosnąć na suchych, ubo­gich gle­bach, nie­uro­dzaj­nych rol­ni­czo. Ponadto pre­fe­ruje otwarte i sło­neczne sta­no­wi­ska, zda­rza się, że rośnie rów­nież na ska­li­stym tere­nie.

Rośliny tego rodzaju cha­rak­te­ry­zują się moc­nym, palo­wym sys­te­mem korze­nio­wym. W pierw­szym roku wege­ta­cji wytwa­rza przy­ziemną rozetę elip­tycz­nych liści, w dru­gim two­rzy długi pęd osią­ga­jący nawet 2 m wyso­ko­ści z kło­so­po­dob­nym kwia­to­sta­nem.

Wła­ści­wo­ści lecz­ni­cze dzie­wanny

Pierw­sze wzmianki o jej lecz­ni­czych wła­ści­wo­ściach pocho­dzą już z kro­nik Dłu­go­sza.

Do roślin uży­wanych w lecz­nic­twie należą 3 gatunki tego rodzaju: dzie­wanna wiel­ko­kwia­towa, dzie­wanna kut­ne­ro­wata i dzie­wanna drob­no­kwia­towa. Surow­cem zie­lar­skim są kwiaty, zbie­rane w pogodne dni od lipca do wrze­śnia.

Nieg­dyś z dzie­wanny robiono syropy uła­twia­jące lecze­nie prze­wle­kłych sta­nów zapal­nych gór­nych dróg odde­cho­wych. Co cie­kawe, zespół pol­skich bada­czy pod kie­row­nic­twem A. Sla­gow­skiej, wyka­zał prze­ciw­wi­ru­sowe dzia­ła­nie naparu z kwia­tów dzie­wanny wobec wirusa opryszczki, a zespół Zgór­niak-Nowo­siel­skiej udo­wod­nił wiru­so­bój­cze dzia­ła­nie dzie­wanny na wirusa grypy A i B.

Wro­tycz pospo­lity

Bio­lo­gia i mor­fo­lo­gia wro­tyczu pospo­li­tego

Wro­tycz pospo­lity (Tana­ce­tum vul­gare L.) to przed­sta­wi­ciel rodziny astro­wa­tych (Aste­ra­ceae) obej­mu­jący swoim zasię­giem Europę i część Azji znaj­du­ją­cej się w stre­fie kli­matu umiar­ko­wa­nego. Jako keno­fit wystę­puje także w innych obsza­rach globu, mię­dzy innymi w Ame­ryce Pół­noc­nej.

Wła­ści­wo­ści lecz­ni­cze wro­tyczu

Wro­tycz pospo­lity cha­rak­te­ry­zuje się długą i zaska­ku­jącą histo­rią w medy­cy­nie i kul­tu­rze ludo­wej.

Wzmianki o nim pocho­dzą już ze śre­dnio­wie­cza, gdzie był powszech­nie uży­wany jako przy­prawa i skład­nik potraw. Uży­wano go także przy stłu­cze­niach, zwich­nię­ciach i cho­ro­bach skóry.

Wro­tycz zawiera w swoim skła­dzie tujon, który wyka­zuje sil­nie tok­syczne wła­ści­wo­ści, dla­tego obec­nie sto­suje się go jedy­nie jako repe­lent (odstra­szacz) owa­dów, a także jako roślinę ozdobną, chęt­nie wyko­rzy­sty­waną w ogro­dach natu­ra­li­stycz­nych.

Pola Wasilewska − magistrantka Ogrodnictwa Uniwersytetu Przyrodniczego we Wrocławiu, współtwórczyni Szkolnego Koła Naukowego “Armillaria”, miłośniczka przyrody i grzybów wielkoowocnikowych.